Dünden Bugüne Gıda Hukuku

Gıda Hukuku’na ilk olarak M.Ö. 1760 yıllarında Mezopotamya’da, Babil Kralı Hammurabi Kanunlarında, rastlanmaktadır. Bu kanunlar, gıda maddelerine hile karıştırılmasında uygulanacak cezalardan, gıda maddeleriyle ilgili ölçü ve ağırlık birimlerine, bozulmuş gıda satışı, ölçü ve ağırlıkta hile, aşırı fiyatlara karşı yaptırım, ceza ve yasaklara kadar birçok konuda bilgiler içermektedir.

Eski Mısır'dan ise günümüze gıdanın stoklanması ve halka dağıtımı ile ilgili listeler kalmıştır. Ayrıca şarapların depolanmasında şarabın adının, yılının, kalitesinin ve üreticisinin kayıt altına alındığı da görülmüştür. Romalılarda ise gıdanın dağıtımı, ölçü ve ağırlık kontrolleri devletçe yetkilendirilmiş kişilerce kontrol altına alınmıştır. Etin uzun süreli muhafazası ve işlem görerek sucuk ve pastırma yapılması gibi kavramlar ise Hunlardan, yani ilkçağlardan beri bilinmektedir.

Osmanlı Dönemi'ne geldiğimizde, Fatih Sultan Mehmet'in hayvan kesimi için mezbahaları İstanbul surlarının dışına kurdurduğu ve İstanbul içerisinde hayvan kesimini yasakladığı bilinmektedir. 19.yy'a geldiğimizde ise gıda üretim yöntemleri değişmeye ve sanayileşmeye başlamıştır. Bununla birlikte gıdaların içeriği, ölçüsü ve ağırlığındaki hilelerle ilgili devletlerin daha titiz davranmaya başladığı ve mevzuatlarla belirli standartları oluşturmaya başladıkları gözlemlenmektedir.

Cumhuriyet Dönemi ile birlikte gıdalarla ilgili birçok mevzuat yürürlüğe girmiştir. Bunlar sırasıyla;

3 Mayıs 1928'de 1234 Sayılı Hayvanların Sağlık Zabıtası Hakkında Kanunun çıkarıldığı,

1930 yılında 1593 sayılı Umumi Hıfsısıhha Yasası, gıdaya ilişkin birtakım denetim ve yasakları içerdiği,

1930 yılında çıkarılan 1580 sayılı Belediye Yasası Gıda güvenliğine ilişkin ilk yasanın olduğu, (Vural, 2015: 193-202).

1932 yılında ise Etlerin Teftiş Talimatnamesinin çıkarıldığı, (Gezgin, 2017: 46-54).

1942 yılında Gıda Nizamnamesinin düzenlendiği, (Gezgin, 2017: 46-54).

1952 yılında gıda maddeleri tüzüğünün çıkarıldığı, (Vural, 2015: 193-202).

Cumhuriyet döneminde en temel ve yapısal değişiklikleri getiren 560 sayılı Gıdaların Üretimi, Tüketimi ve Değerlendirilmesine İlişkin Kanun Hükmünde Kararnamenin, 1995 yılında yürürlüğe girdiği,

Devamında, Avrupa Birliği uyum çerçevesi kapsamında 27.05.2004 tarihinde değiştirilerek kabulü hakkında kanunun kabul edildiği ve ';güvenilir gıdanın temininin'; bu kanunun amacı olduğu, sonrasında bir dizi yönetmelik ve tebliğin yayınlamaya devam ettiği ifade edilmektedir.

1994 yılında AB'ye uyum süreci çerçevesinde birtakım düzenlemeler yapıldığı,

08.06.1995 tarihli 4113 sayılı kanun çıkarıldığı,

3285 sayılı Hayvan Sağlığı ve Zabıtası Kanunu mevcut olduğu,

28.06.1995 tarihinde ';Gıdaların Üretimi, Tüketimi ve Denetlenmesi'; ne yönelik Kanun hükmünde Kararname'nin yayımlandığı,

16.11.1997 tarihindeki 23172 sayılı ';Türk Gıda Kodeksi Yönetmeliği';nin yayımlanarak, bu yönetmelikte, gıda katkı maddelerinin saflık kriterleri, gıdalarda aroma maddelerinin kullanımı, aroma verici maddelerinin etiketlenmesi, veteriner ilaçların (Türk Gıda Kodeksi, 2013: 49).

Tolerans düzeyi, ambalajlama, etiketleme, işaretleme, taşıma, numune alma ve benzeri analiz metotları gibi hususların düzenlendiği,

27.05.2004 tarihinde yayınlanan 5179 sayılı kanun, daha önce hiç ele alınmamış ';Gıda Bankası'; kurulmasını öngördüğü, gıda bankası, gıda üretim tesislerinin üretip satamadığı ürünleri ve çeşitli sebeplerle ihracattan geri dönen gıdaları belirli bir merkezde toplayarak ücretsiz olarak dağıtmayı hedeflediği,

01.06.2004 tarihli 25509 no'lu Resmi Gazete'de, 5199 sayılı Hayvanları Koruma Kanunu yürürlüğe girdiği,

At Yarışları Hakkında Kanun, Çay Kanunu, Çeltik Kanunu, Çiftçi Mallarının Korunması Hakkında Kanun, Devlet İhale Kanunu, Expo 2016 Antalya Kanunu, Fındık Üretiminin Planlanması ve Dikim Alanlarının Belirlenmesi Hakkında Kanun, Hayvanları Koruma Kanunu, Köy Kanunu, Köy İçme Suları Hakkında Kanun, T.C. Ziraaat Bankası Aş ve Tarım ve Kredi Kooperatifleri Tarafından Üreticilere Kullandırılan ve Zorunlu Hale Gelen Tarımsal Kredilerin Yeniden Yapılandırılmasına İlişkin Kanun, Tarım Kanunu, Tarım Sigortaları Kanunu ve çok sayıda tebliğ, yönerge, talimat ve protokollerin mevcut olduğu anlaşılmaktadır.

08.06.2011 tarihinde 27958 no'lu Resmi Gazete'de yayımlanan 639 sayılı Kanun Hükmünde Kararname ile Tarım ve Köy İşleri Bakanlığı'nın yerine Gıda, Tarım ve Hayvancılık Bakanlığı kurulduğu,

27.03.2018 tarih ve 30373 sayılı Resmi Gazete'de yayımlanan düzenleme ile Yayın Hizmeti Usul ve Esasları Hakkında yönetmelikte değişikliğe gidilmiştir. Söz konusu değişiklik ile ';6112 sayılı Radyo ve TV'lerin Kuruluş ve Yayın Hizmetleri Hakkında Kanununun ';Yayın Hizmetlerinde Ticari İletişim'; başlıklı 9. Maddesinin 7. Fıkrasında yer alan ';Genel beslenme diyetlerinde aşırı tüketimi tavsiye edilmeyen gıda ve maddeler içeren yiyecek ve içeceklerin ticari iletişimine çocuk programlarının içinde yer verilemez.'; hükmünün nasıl uygulanacağının belirlendiği, düzenleme ile öne çıkan hususların ise öncelikle listedeki gıda ve içecekler kırmızı-turuncu ve yeşil olmak üzere 3 kategoriye ayrıldığı anlaşılmaktadır. Kırmızı kategori, reklamına izin verilmeyecek, turuncu kategoride reklamına belirli kriterleri sağlaması halinde izin verilecek gıda ve içecekler olarak belirtilmektedir. Yine, çikolata, şeker, kek, bisküvi, meyve suyu, enerji içeceği, cips, çerez gibi birçok ürünün kırmızı kategoride yer aldığı, turuncu kategoride ise kuruyemiş, kraker, kahvaltılık gevrek, tam yağlı süt ürünleri, hamur ürünleri, yeşil kategoride ise taze meyve, sebze, et, balık, yumurta ve benzeri ürünlerin yer aldığı anlaşılmaktadır.

Bursa Yeniay Avukatlık ve Hukuk Bürosu bugüne kadar gıda hukuku alanında ortaya çıkan gıda suçlarına ilişkin vermiş olduğu hukuki danışmanlık hizmetleri ile müvekkillerini başarılı bir şekilde temsil etmiştir. Bursa Avukat kadrosuyla gıda sektöründe uyuşmazlık yaşayan kişilere kişilere Bursa gıda avukatı olarak destek sağlamaktadır.

Gıda hukuku alanındaki gıda suçlarına ilişkin uyuşmazlıkların çözümünde Bursa gıda avukatı ve online avukat desteği için Yeniay Avukatlık ve Hukuk Bürosu ile iletişim kurabilirsiniz.

Gıda Mühendisi Şener MOLLA