KOOPERATİFLERDE ORTAKLIK SIFATININ YİTİRİLMESİ
Ortaklık’ kenar başlıklı 15. Maddesinde belirtildiği üzere, ortaklık sıfatı bir görev veya hizmetin yerine getirilmesine bağlı ise, bu görev veya hizmetin sona ermesi ile ortaklık sıfatı kalkar. Bu halde Ana sözleşmeye hüküm konulmak suretiyle ortaklığın devamı sağlanabilir.
Ortaklık sıfatının yitirildiği halleri ortağın arzusunun olup olmaması durumuna göre tasnif etmek mümkündür. Ortağın kendi iradesi ve arzusu ile ortaklık sıfatını yitirdiği haller çıkma (Koop. K. M. 10) ve payın devredilmesi (Koop. K. m. 14/2) halleridir. Ortaklık sıfatının ortağın arzusu dışında yitirilmesi çıkarılma (Koop. K. m. 16), ortağın ölümü (Koop. K. m. 14/1), mali yükümlülüklerin yerine getirilmemesi sebebiyle ihraç (Koop. K. m. 27) ve ortaklık sıfatının bir görev veya hizmetin ifasına bağlı olduğu durumlarda bu görev veya hizmetin sona ermesi (Koop. K. m. 15) halleridir. Ortağın arzusu dışında ortaklığın sona erdiği durumlarda kooperatifin yetkili organının bu yönde karar vermesi gereklidir. Bu durumun istisnası mali yükümlülüklerin yerine getirilmemesi halidir. Zira kanunun 27. Maddesinde belirtildiği üzere mali yükümlülüklerini yerine getirmeyen ortağın ortaklığı kendiliğinden düşer.
Ortaklıktan Çıkma
Ortaklar kanunda belirtildiği üzere ortaklıktan çıkma hakkına sahiptir. Bu hak vazgeçilemez ve bertaraf edilemez bir haktır. Bir ortağın hiçbir surette kooperatif ortaklığından çıkamayacağına dair bağlamalar hükümsüzdür. Bununla birlikte ortaklıktan çıkma hakkının sınırlandırılması kooperatifin korunması ilkesi kapsamında mümkündür. Bu sınırlandırma ancak ana sözleşmede açıkça yazılı olması durumunda hukuki sonuç doğurabilir. Ortaklıktan çıkma halinde kooperatifin varlığının tehlikeye düşmesi veya ana sözleşmede hüküm bulunması halinde ortağın tazminat ödemesi mümkündür. Çıkma iradesi kooperatif ortaklığına bildirim ile mümkündür. Bu çıkma bildirimi bozucu yenilik doğuran hak niteliğindedir. Ortaklıktan çıkma bildirimi bir hesap yılı sonundan en az altı ay öncesinde yapılır. Çıkış ise bir hesap yılı sonu için geçerlilik ifade eder. Ortaklıktan çıkma için yönetim kurulunun kabulü gerekmemekle birlikte, yönetim kurulunun çıkma iradesini kabulden kaçınması halinde çıkma bildirimi noter aracılığı ile yapılır.
Ortaklıktan Çıkarılma
Ortaklıktan çıkarılma hususu ancak ana sözleşmede buna ilişkin hüküm yer alması halinde mümkündür. Genel nitelikteki hükümler ile ortaklıktan çıkarılma gerçekleştirilemeyecektir, her somut durumun için münhasıran çıkarma sebebi düzenlenmelidir. Ortaklıktan çıkarılmaya yönetim kurulunun teklifi ile genel kurulca karar verilir. Çıkarılma kararı gerekçeli olmalıdır, gerekçeli çıkarılma kararı tutanağa geçirileceği gibi, ortaklar defterine de yazılır. Kararın onaylı örneği, çıkarılan ortağa tebliğ edilmek üzere, on gün içinde notere tevdi edilir. Bu ortak tebliğ tarihinden itibaren üç ay içinde itiraz davası açabilir. 3 ay içerisinde itiraz edilmeyen çıkarılma kararı kesinleşir. Çıkarılma kararı kesinleşinceye kadar ortakların hak ve yükümlülükleri devam edecek ve bu ortakların yerine yeni ortaklar alınamayacaktır.
Payın Devredilmesi
Kooperatif Kanunu'nun Ortağın ölümü ve ortaklığın devri kenar başlıklı 14/2. Maddesinde ''Ortaklık devredilebilir. Yönetim kurulu, ortaklığı devralan kişinin ortaklık niteliklerini taşıması halinde, bu kişiyi ortaklığa kabul eder.'' Şeklinde belirtildiği üzere ortaklık payı devredildiğinde ortaklık sıfatı yitirilir fakat devir işlemi ile birlikte ortaklık doğrudan kazanılmaz.
Ortağın Ölümü
Kooperatif Kanunu'nun 'Ortağın Ölümü ve Ortaklığın Devri' kenar başlıklı 14/1. Maddesinde ''Ortağın ölümü ile ortaklık sıfatı sona erer. Ana sözleşmede gösterilecek şartlarla ölen ortağın mirasçılarının kooperatifte ortak olarak kalmaları sağlanabilir'' şeklinde belirtildiği üzere ortağın ölümü halinde ortaklık sıfatı sona erecektir. Mirasçıların ortaklık sıfatını kazanabilmesinin ön şartı mirasçıların ortaklığı kabul etmesi, kooperatif ana sözleşmesinde buna ilişkin bir hükmün yer alması ve mirasçıların ortaklık şartlarına uygun olmasıdır.
Mali Yükümlülüklerin Yerine Getirilmemesi
Kooperatif Kanunu'nun 'Ortakların Ödev ve Sorumlulukları' kenar başlıklı 27. Maddesinde '' Ortakların yüklendikleri paylar için ödeyebilecekleri para tutarını ana sözleşme belirtir. Kooperatif, sermaye yüklemlerinde borçlu veya sair ödemelerle yükümlü bulunan ortaklarından elden yazılı olarak veya taahhütlü mektupla, bu husus mümkün olmazsa ilanla ve münasip bir süre belirterek yükümlerini yerine getirmelerini ister. İlk isteğe uymayan ve ikinci istemeden sonra da bir ay içinde yükümlerini yerine getirmeyenlerin ortaklığı kendiliğinden düşer. Ortaklığın düşmesi alakalının, ana sözleşme veya diğer suretlerle doğmuş borçlarının yok olmasını gerektirmez.'' Şeklinde düzenleme yer almaktadır. Görüldüğü üzere parasal yükümlülüklerini yerine getirmeyen ortağın ihracı için öncelikle,sermaye borcu veya ek ödemeler gibi borçlarını ödemesi amacıyla ihtarda bulunulmalıdır. İş bu ihtar ile parasal yükümlülüklerin yerine getirilmesi amacıyla makul bir süre tanınmalıdır. İlk ihtardan sonra ödeme yapılmaması halinde ikinci bir ihtar ile durum tekrar kendisine bildirilir. İkinci ihtarın tebliğini izleyen 1 aylık süre içerisinde ödeme yapılmaması halinde ortağın, ortaklık sıfatı kendiliğinden düşmektedir. Bu durumda ortağın Genel Kurul kararı ile ortaklıktan çıkarılması ancak açıklayıcı nitelikte olacaktır.
Ortaklık Sıfatının Bir Görev veya Hizmetin İfasına Bağlı Olduğu Durumlarda Bu Görev veya Hizmetin Sona Ermesi
Kooperatif Kanunu'nun 'Görev veya Hizmetin Bitmesi, Taşınmaz Mal Veya İşletme Karşılığı Ortaklık' kenar başlıklı 15. Maddesinde belirtildiği üzere, ortaklık sıfatı bir görev veya hizmetin yerine getirilmesine bağlı ise, bu görev veya hizmetin sona ermesi ile ortaklık sıfatı kalkar. Bu halde Ana sözleşmeye hüküm konulmak suretiyle ortaklığın devamı sağlanabilir. Ortaklık sıfatının kazanılması, Ana sözleşme ile bir taşınmaz malın mülkiyetine bağlı hakların kullanılmasına veya bir teşebbüsün işletilmesine bağlanabilir. Bu gibi hallerde taşınmaz malın mülkiyetinin veya işletmenin üçüncü şahıslara devir veya temliki ile ortaklık sıfatının bir hak olarak yeni malike veya işletmeyi alana geçebileceğini ana sözleşme hüküm altına alabilir. Taşınmaz mala ait bu şekil iktisabın üçüncü şahıslara karşı muteber olması tapu siciline bu yoldan meşruhat verilmesine bağlıdır.